Khởi nguồn từ ý tưởng thành thành lập một trạm nghỉ dưỡng cho người Pháp vào những năm đầu của thế kỷ 20, khi Sa Pa còn là vùng núi non hoang sơ, chỉ có lác đác đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Trải qua bao biến động thăng trầm của lịch sử, Sa Pa ngày nay đã trở thành khu du lịch nổi tiếng thu hút hàng triệu khách du lịch tới tham quan mỗi năm.
Vào cuối năm 1903, đoàn thám hiểm của sở Địa lý Đông Dương sau nhiều ngày khảo sát đã phát hiện cảnh quan cao nguyên Lồ Suối Tủng và làng Sa Pả. Đoàn đặt tên Cao trạm khu vực là Sa Pa. Đây được coi là mốc hình thành khu du lịch Sa Pa.
Trước đây người dân địa phương vẫn gọi khu vực này là Sa Pả, theo tiếng của người địa phương, Sa Pả có nghĩa là “bãi cát”, nhưng do người phương tây phát âm không có dấu nên mới gọi là Sa Pa.
Nhận thấy vẻ đẹp của cảnh quan thiên nhiên, khí hậu trong lành mát mẻ, người Pháp sớm có ý định xây dựng Sa Pa thành một trạm nghỉ dưỡng. Năm 1905 một đoàn khảo sát người Pháp đã tổ chức thám hiểm và đặt được mốc tiêu trên đỉnh Fansipan. Ngày 2-6-1909, Chánh sứ Lao Kay (tên cũ của tỉnh Lào Cai) trình Thống sứ Bắc Kỳ đề nghị thành lập khu điều dưỡng trên cao trạm Sa Pa. Tiếp theo đó là hàng loạt các mốc thời gian đánh dấu quá trình phát triển của Sa Pa:
Bản đồ Sa Pa những năm đầu thế kỷ 20
– Năm 1909 -1912: Mở tuyến đường đi bộ nối Lào Cai với Sa Pa, đến năm 1924 mở rộng thành đường ô tô, năm 1930 tuyến đường này và các đường nội thị ở Sa Pa được rải nhựa.
– Năm 1912: Khách sạn Tào sứ quy mô lớn được xây dựng. Hàng loạt đồn điền, công sở, cơ sở hạ tầng ở trung tâm Sa Pa được hình thành.
– Năm 1915: Thành lập trạm khí tượng Sa Pa, nhằm cung cấp số liệu nghiên cứu đầu tiên về khí hậu khu vực trong mạng khí tượng thủy văn quốc tế, năm 1958, Ba Lan giúp xây dựng và trang thiết bị lại thành Trạm vật lý địa cầu Sa Pa.
– Năm 1916: Hiệp hội khuyến khích du lịch ra đời.
– Năm 1925: Nhà thờ Sa Pa được xây dựng năm 1925, cũng trong năm này thủy điện Cát Cát 100 kw do nhà thầu Vomousse xây dựng. Cùng năm nhà Đông Phương học Victo Gulubep công bố việc phát hiện bãi đá cổ Sa Pa ở Tả Van, Hầu Thào.
– Năm 1927: Có 51 du khách đến Sa Pa, 1928 có 158 du khách đến Sa Pa
– Năm 1930: Cao trạm Sa Pa được dùng điện, từ đó tốc độ xây dựng ở Sa Pa được đẩy mạnh. Cuối năm 1938-1939 có đến 3000 du khách lên Sa Pa.
– Ngày 9-3-1944: Thống sứ Bắc Kỳ ký nghị định giải thể châu Thủy Vỹ thành lập châu Sa Pa gồm 3 xã Hướng Vinh, Mường Hoa, Sa Pa và phố Xuân Viên. Cao trạm Sa Pa trở thành trung tâm châu lỵ mới.
– Từ tháng 3/1945-3/1951: Là thời kỳ chiến tranh liên miên ở Sa Pa, các hoạt động du lịch ở Sa Pa tạm dừng.
Bẵng đi một thời gian khá dài không có các hoạt động du lịch trên địa bàn Sa Pa, chỉ có người dân địa phương tham gia vào công cuộc tái thiết và phát triển kinh tế. Khu du lịch Sa Pa xinh đẹp lại ngủ quên như chưa hề được đánh thức trước đó.
Đến năm 1991, khi Việt Nam mở cửa hội nhập nền kinh tế, khách du lịch mới lác đác quay trở lại Sa Pa. Sau năm 1996, tỉnh Lào Cai đã chú trọng phát triển mạnh mẽ du lịch, dành một phần ngân sách đáng kể để đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng du lịch bao gồm: Kéo điện lưới quốc gia, xây dựng hệ thống nước sạch, xây dựng tuyến đường nội thị, cải tạo tuyến đường nối Lào Cai với Sa Pa… Từ đó khách du lịch trong nước và quốc tế đến với Sa Pa ngày một đông hơn.
Một số hình ảnh khác của Sapa được chụp vào thập niên 1920, cách đây khoảng 100 năm:
chuyenxua.net biên soạn
Hình ảnh: manhhai flickr
Tốc độ xây dựng nhanh không quy hoạch cụ thể không giữ được cảnh quan nguyên sơ, mất đi vẻ đẹp tự nhiên.