La Dalat là dòng xе hơi đầu tiên được lắp ráp ở Việt Nam do hãng Citroën của Pháp sản xuất thông qua công ty con là Công ty xе hơi Sài Gòn. Loại xе này được chế tạo năm 1969 và tung ra thị trường vào năm 1970, dành riêng cho người Việt, được mô tả là ít tốn xăng, dễ sửa chữa và thay thế phụ tùng so với các dòng xе ngoại đương thời. Sau đây là một bài báo năm 1971 của tác giả Hà Túc Đạo giới thiệu khá chi tiết về loại xe nổi tiếng một thời này vào thời điếm nó mới được ra đời.
Mặc dù mang cái tên “La Dalat” thơ mộng như cả vùng trời sương mù tình ái, chiếc xe sơn mầu vàng nhạt, trông phảng phất giống chiếc Jeep vừa được trưng bày tại hãng Citroen đường Lê Thánh Tôn Saigon, chưa hẳn dành riêng cho những chàng công tử nhà giầu, tiêu tiền như nước.
So với các loại xe du lịch của Nhật đang thịnh hành ở Saigon, chiếc xe kể trên không trội về vẻ đẹp hào nhoáng bên ngoài, hoặc những tiện nghi thoải mái bên trong. Tuy nhiên, lạ lùng thay, trong suốt thời gian trưng bầy, La Dalat lại là chiếc xe hơi được nhiều người ở Saigon kéo tới chiêm ngưỡng nhiều nhất. Chỉ nội tuần lễ ra mắt đầu tiên, hàng ngàn người đã lũ lượt kéo nhau đi xem mắ và ghi tên mua… nàng La Dalat.
Sở dĩ thiên hạ, nhất là giới bình dân, có vẻ mến chuộng La Dalat nhiều đến thế cũng bởi vì đây là chiếc xe hơi đầu tiên được ráp ở Việt Nam. Căn cứ theo sự trình bầy của các chuyên viên trong hãng Citroen, người ta biết rằng chỉ có bộ giàn và máy xe là phải nhập cảng nguyên gốc từ hãng Citroen bên Pháp, còn tất cả những thứ khác như nệm xe, mui xe, lớp sơn bên ngoài đều được thực hiện ngay ở Saigon (tạm thời kính chắn gió tại VN chưa sản xuất nên phải nhập cảng. Riêng thùng xe cho La Dalat thì hãng Citroen nhờ đến sự cộng tác của hãng CARIC.
Chương trình ráp xe La Dalat thực ra không phải là một ý kiến mới mẻ. Trước đây ba năm, hãng Citroen đã gửi đơn và hồ sơ lên Bộ Kinh Tế xin thực hiện hai chương trình ráp xe hơi và sau đó theo ý kiến của Bộ Kinh Tế, chương trình thứ ba trong đó có La Dalat được thể hiện.
Một trong ba giấy phép cấp cho hãng Citroen được ký trong thời gian ông Tổng trưởng Âu Ngọc Hồ đã hợp thức hóa việc chào đời của nàng La Dalat ngày nay.
Ngoài lý do “cây nhà lá vườn” đã tạo sự chú ý cho người đi xem, la Dalat còn hấp dẫn khách hàng ở điểm giá bán của nó rất thích hợp với túi tiền của người trung lưu và giới bình dân. Thực vậy, 450.000 đồng, luôn cả thuế, trong thời buổi này kể cũng là một cái giá rất phải chăng. Đã thế La Dalat lại còn rất nhiều đặc điểm khác có thể làm hài lòng cả khách hàng thích mua xe để du lịch lẫn khách chuyên dùng xe vào công việc làm ăn.
Tuấn mã vùng cao nguyên
Khách muốn lái xe từ Saigon lên Dalat du lịch ư? Còn gì thú vị hơn nếu khách dùng ngay chiếc xe mang tên xứ hoa đào. Với 4 bánh lớn cỡ 135×380, lườn xe cách mặt đất khá cao, quạt gió làm nguội máy, bình xăng 23 lít, và nhất là tốc độ tối đa có thể đạt tới là 110 cây số một giờ, chiếc La Dalat có thể ngốn 300 cây số quãng đường Saigon – Dalat một cách dễ dàng mà không cần đổ xăng thêm ở dọc đường. Một chuyên viên của hãng Citroen đã cho biết nếu chạy trung bình 70 cây số một giờ thì chỉ tốn 6 lít xăng cho 100 cây số.
Tuy nhiên mục đích chính ủa những người đã thực hiện chương trình ráp xe La Dalat hình như không nhắm vào việc dạo phố. “Đây không phải là một chuếc xe chế tạo để đi trong thành phố cho co vẻ sang trọng…” – Ông Đoàn Hữu Thuận, người phụ trách giới thiệu chương trình ráp xe La Dalat của hãng Citroen đã nói thế với chúng tôi. Ông cũng cho biết thêm “những người thực hiện chương trình ráp xe La Dalat đã nghĩ tới giới bình dân và giới đồng ruộng nhiều hơn là người dân ở thành thị”.
Có thể nói La Dalat là một con tuấn mã ở vùng cao nguyên hay đồng ruộng. Trước hết nó là một chiếc xe 3 ngựa rộng rãi, nhẹ nhàng và dễ lái. Điểm đặc biệt nhất của La Dalat là có một thùng xe gồm nhiều bộ phận dễ tháo ráp bằng “tôle” thật dầy, có sơn đặc biệt chống rỉ sét. Chính thùng xe này đã biến La Dalat thành một loại xe thích hợp với nhu cầu chuyên chở ở vùng bùn lầy hay khí hậu ẩm ướt.
Xe có thể chở nặng được 370 kí. Phía trước có kính chắn gió dầy và nệm ngồi lái êm ái. Phía sau, ngoài việc chở hàng hóa, khi cần cũng có thể chở được rất nhiều người. Ngoài ra còn một điểm quan trọng đã làm nhiều người muốn mua xe La Dalat hài lòng là chiếc xe này luôn luôn có sẵn đồ phụ tùng để thay thế. Ở Việt Nam, một chiếc xe dù đẹp, dù sang, dù tiện dụng bao nhiêu đi nữa, nếu không có sẵn đồ phụ tùng, vẫn là một chiếc xe dễ bị khách mua từ chối.
Gươm treo trên cổ
Ngay từ hôm đàu tiên trưng bày, khách đến xem đã bầy tỏ lòng ái mộ La Dalat bằng cách thi nhau ghi tên mua cô nag tới tấp. Tính tới ngày 17-1 đã có tất cả 700 khách hàng đặt mua xe. Con số đông đảo này đã làm ban giám đốc của hãng vừa vui vừa mừng hồi hộp. Mừng là vì chương trình ráp xe đã được khách hàng nồng nhiệt hưởng ứng. Sự hưởng ứng này sẽ dẫn đến việc sản xuất La Dalat đại qui mô như hãng vẫn mong mỏi. Người ta biết rằng đợt đầu tiên hãng Citroen định tung ra thị trường là 300 chiếc xe. Nếu công việc làm ăn trôi chảy, hãng dự trù sẽ ráp thêm 3000 chiếc nữa trong một năm. Một người có thẩm quyền ở trong hãng tiết lộ trong tương lai sẽ làn giàn xe ở VN và chỉ cần nhập cảng máy. Được biết một nhà sản xuất cao su sẽ làm vỏ nếu chương trình được chấp thuận dài hạn. Ngoài ra nếu hãng được sự nâng đỡ của bộ Kinh Tế, rất có thể chỉ trong vài năm nữa La Dalat sẽ được xuất cảng bán cho các nước láng giềng như Thái Lan, Ai Lao…
Điều làm cho những người thực hiện chương trình ráp xe La Dalat (và cả khách hàng) sợ nhất hiện nay là việc chính quyền sẽ đánh thêm thuế trên chiếc xe. Được biết hai chương trình ráp xe lần trước của hãng Citroen đã chết yểu cũng vì chính quyền tăng thuế đột ngột. Chẳng hạn chương trình ráp xe AZL (xe con cóc) có 348 người đặt mua nhưng chỉ có 4 người lấy sau khi tăng thuế. Một nhân viên của hãng đã cho biết rằng “chương trình ráp xe La Dalat cũng có thể chết bất kỳ lúc nào nếu bị vấn đề thuế má đe dọa”. Ông tỏ ý hy vọng lần này bộ Kinh Tế sẽ thông cảm không tăng thuế đánh vào xe La Dalat nữa. Bởi vì chương trình ráp xe lần này khác với hai lần trước ở chỗ nó có nhiều “giá trị phụ trội hơn”. Hơn 50% vật liệu chế tạo chế tạo chiếc xe đã được sản xuất ở Việt Nam. Điều này thúc đẩy thêm sự hoạt động của các ngành kỹ nghệ sản xuất khác trong nước.
Với La Dalat, chiếc xe hơi đầu tiên ráp ở Việt Nam người ta nghĩ rằng kỹ nghệ ráp xe hơi tại quốc nội từ nay sẽ bắt đầu khởi sắc. Sẽ còn bao nhiêu hãng xe hơi nào tiếp tục công việc của Citroen? Điều này tùy thuộc ở sự sáng suốt của Bộ Kinh Tế. Phải chăng đánh thuế thật nặng vào một chiếc xe hơi (để rồi giết cả một chương trình đáng khuyến khích vì không có ai mua xe” chính quyền sẽ thu được nhiều tiền thuế, hay đánh thuế tới một mức phải chăng (nhưng có rất nhiều người mua xe) chính quyền sẽ thu được nhiều tiền thuế hơn? Đó là điều bộ Kinh Tế sắp sửa quyết định khi treo lưỡi gươm thuế kiệm ước lên đầu những người mua xe La Dalat.
Hà Túc Đạo
