“Em Tôi” là một ca khúc rất đặc biệt của nhạc sĩ Lê Trạch Lựu. Trước khi sáng tác ca khúc này, nhạc sĩ đã cho ra mắt hai bài khác là Thôn Chiều và Nhớ, được hát trên đài phát thanh ở cả 3 miền. Nhưng khi ca khúc thứ ba là “Em Tôi” ra đời thì hai bài hát kia đã bị lu mờ.
Click để nghe bài hát Em Tôi qua giọng hát của tài tử Ngọc Bảo
Thêm một điều đặc biệt khác nữa không thể không kể đến khi nhắc đến ca khúc “Em Tôi”, đó là đây là ca khúc viết cho một mối tình có thật, một cô gái có thật, và đó cũng chính là mối tình đầu của nhạc sĩ, mối tình “thơ” dài đằng đẵng và ly kỳ như tiểu thuyết được chính tác giả kể lại vào năm 2009, khoảng 6 năm trước khi ông qua đời. Câu chuyện được kể lại như sau:
“Tháng 5 năm 1946 tôi đi trại hè Sầm Sơn cùng với đoàn Hướng Đạo. Cùng nhiều đoàn khác, chúng tôi tập trung tại sân ga Hà Nội. Lúc đó bỗng nhiên tôi thoáng thấy một cô gái xinh xinh, dáng người phong nhã, có đôi mắt đẹp tuyệt vời…
Không hiểu sao tôi thấy tôi như choáng váng, má nóng bừng như lên cơn sốt; lần đầu tiên tôi thấy tôi có cái cảm giác lạ lùng này.
Đoàn của tôi đóng trại lớn ở một nơi rộng rãi, là những biệt thự nghỉ mát của Pháp thời thuộc địa bỏ lại, trước nhà là bãi biển mênh mông, sau nhà có một cái giếng.
Trưa nào tôi cũng thấy cô gái ấy đội nón, dưới nắng chang chang rũ áo, tôi ngồi bên cửa sổ nhìn nàng. Thỉnh thoảng cô nàng ngửng đầu lên, vành nón che đôi mắt, nhưng tôi biết là cô ta đang nhìn tôi.
Thú thật, tim tôi đập thình thình. Chao ơi, yêu đương là như vậy hay sao?
Đây là một rung động đầu tiên, nào đâu tôi có biết cảm giác này từ thuở ra đời.
Khi về lại Hà Nội, tôi tìm nhà nàng, vì có duyên nên tìm được ngay, và nàng ở khá gần nhà tôi. Chiều nào tôi cũng đi qua nhà nàng, để nhìn vào nhà, tìm lại đôi mắt đẹp. Tôi thấy có nhiều cậu trai cỡ bằng tuổi tôi đi qua đi lại trước cửa nhà, như tôi. Lúc đó tôi cũng thấy hơi hơi… lo sợ mất !
Nhưng may cho tôi, hồi ấy có một chú bé tên là Mỹ, thường đi theo tôi, hỏi ra thì cậu lại chính là em của nàng. Lúc đó tôi mới biết nàng tên Phượng.
Một hôm, tôi viết một lá thư và mạnh dạn hăng hái ra đi, nhưng chiều hôm đó tôi không thấy nàng ra đứng ngoài cửa hóng mát. Rồi chiều hôm sau, chiều sau nữa. Thế rồi một chiều nào đó, tôi lại thấy nàng đứng rũ tóc bên thềm.
Tìm đủ nghị lực, tôi sán gần, tay đưa lá thư, miệng lắp bắp một câu: “Phượng… Phượng cầm… cầm lấy cho… cho… tôi… tôi… lá thư này…”. Rồi xong, tôi cắm đầu đi mất, không dám quay lại, sợ nhìn thấy hoặc nàng xé lá thư, hoặc quẳng xuống lề đường… tôi sẽ mắc cỡ.
Sau đó tôi tìm cách nói khéo với Mỹ, nó bằng lòng ngay. Thế là Mỹ thành con chim xanh của tôi. Chiều nào nó cũng để một lá thư của tôi lên bàn của Phượng. 7 tháng trời tôi viết đều đều, gần 7 chục lá thư mà vẫn không thấy trả lời.
Tôi đau khổ quá không biết nàng có yêu tôi không, tại sao không trả lời tôi, dù thuận dù không… Lúc bấy giờ tôi mới biết là tình yêu, thế nào là đợi chờ, là có nhiều đau khổ. Héo hon con người.
Thế rồi một hôm Mỹ tất tưởi chạy đến nhà tôi, đưa cho tôi một lá thư, hôm đó là một tuần trước ngày kháng ᴄhiến toàn quốc, tôi bồi hồi cầm lá thư, ở một góc có đề như sau:
Xin TRẠCH LỰU đừng giận KIM PHƯỢNG mà xé lá thư này…
Tôi mở ra, đọc từng hàng chữ đều đều, tròn tròn, vuông vắn.
Phượng nói rằng yêu tôi từ ngay lúc đầu, nhưng muốn thử lòng tôi để xem tôi có phải là người đứng đắn hay không, rồi nói rằng ngày mai Phượng đi tản cư ở Hà Đông, cách làng tôi mấy làng.
Tôi bàng hoàng như tỉnh một giấc mơ dài chờ đợi từ lâu nay. Thế là hai hôm sau, tôi đi bộ từ Hà Nội qua làng tôi tới làng tạm trú của gia đình nàng. Chúng tôi đi chơi dọc dòng sông Nhuệ cùng Mỹ và mẹ của Phượng, bà cụ nhìn chúng tôi âu yếm từ đằng xa… Đi chơi cùng nhau hết cả buổi chiều, tôi không dám cầm tay Phượng, tôi ân hận tới tận bây giờ.
Tôi trở về thành, thế rồi loạn lạc, ba năm sau tôi sang Pháp. Không rõ Phượng ở đâu, tôi vẫn nhớ Phượng hoài.
Một hôm trong trường, nỗi nhớ làm tôi tan nát… Trong giờ Etude, cuối lớp có anh chàng Trần Bích Lan (thi sĩ Nguyên Sa) đang đọc Socrate, bên phải gần cửa sổ là Hoàng Anh Tuấn (sau này là đạo diễn), không biết hắn làm gì, chắc đang làm thơ. Tôi cầm cây đàn bấm bấm… hai ngày sau thành bài Em Tôi.
Chủ nhật ra Paris, đường Volontaires, sau bữa cơm trưa, bạn bè quây quần với nhau, trong đó có Anh Tuấn, Thi Liên, Thoa – em gái Nguyên Sa (về sau lấy Trần Đình Hòa), Bội Liên đã nhận được bài hát tôi gửi tới trường, hồi đó cô ta có yêu tôi, nhưng tôi tránh vì cô là con nhà giàu…. Bội Liên ngồi dạo nhạc trên mấy phím ngà.
Bài Em Tôi vang lên khắp cả căn phòng, tôi tê tái nghe nhạc của tôi, thấy là lạ, chưa quen. Trước đây chỉ là tôi dạo đàn tự hát, bây giờ thì những ngón tay ngà đang chạy qua phím đàn, tôi như ngỡ ngàng đi vào cơn mê…
Thế rồi tôi chép lại nhạc và lời trên trang giấy học trò, trên những giòng như đã kẻ nhạc, tôi gửi về nước cho nhà xuất bản TINH HOA ở Huế.
Những tháng năm qua…
Khi bài Em Tôi được xuất bản trong nước và nổi tiếng, tôi không được sống cùng không khí đó vì đang ở xa, không được trực tiếp nhìn nhận rõ ràng thế nào là một bài hát được người đời yêu chuộng.
Rồi một hôm tôi tìm ra địa chỉ của Phượng, viết thư về cho thằng Mỹ, nó trả lời tôi:
“Em nhận được thư anh, thế là anh vẫn mạnh, chị Phượng đợi anh trong một năm dài, thấy anh không về, tưởng anh chết, rồi ba năm sau chị Phượng để tang anh.
Nhiều người đến hỏi chị, chị chỉ lắc đầu. Chị vẫn đợi anh, nhưng hôm qua chị Phượng đi lấy chồng, chị đã 26 tuổi rồi, ngày ngày thầy me thúc giục”.
Thế là tôi cắt đứt, để Phượng đi lấy chồng cho êm thấm, có bổn phận với chồng với con. Tôi không muốn ám ảnh Phượng nữa, để cho nàng yên phận.
Sáu chục năm rồi vẫn nhớ em,
Nhớ ai rũ tóc đứng bên thềm,
Nhớ người giặt áo bên bờ giếng,
Nhớ nhiều, nhớ mãi, mãi không quên…
Sáu chục năm sau (2009), tôi được biết tin một người bạn cùng trường năm xưa, anh Nguyễn Thiệu Giang, viết cùng một tờ báo với tôi hồi đó cùng Thanh Nam. Tôi có nhờ anh đến căn nhà cũ, anh nói Phượng không còn ở đấy nữa. Nhưng anh có cho tôi số phone, tôi gọi Phượng, đầu giây Phượng trả lời, tôi nói là tôi, Phượng nhắc đi nhắc lại ba lần: anh LÊ TRẠCH LỰU hả?, anh LÊ TRẠCH LỰU hả?… như không tin là có thật, khi tôi bảo là tôi thì cô òa ra khóc.
Nói chuyện cùng nhau hơn nửa tiếng, sau những lúc ân cần hỏi han. Phượng có nói, anh ấy có theo đuổi Phượng trong bốn năm trời, Phượng bảo Phượng có người, anh ta vẫn cứ đeo đẳng. “Phượng có nói với anh ấy chuyện Phượng và anh. Anh ta vẫn chấp nhận là trong lòng Phượng có một người khác”.
Tôi xin thành thật cảm ơn Phượng, tình yêu Phượng cho tôi. những năm đợi chờ, đau khổ. Một lúc sau tôi hỏi Phượng: “Thế Phượng còn giữ mấy lá thư ấy không”. Tôi muốn tìm hiểu lại, thời 16 tuổi tôi viết thư ra sao, chắc là lủng củng lắm.
Phượng trả lời tôi:
“Em để vào trong một cái hộp, nó đi theo em tất cả mọi nơi, trong đó có cả tập ảnh chụp hồi đó, nhưng chồng em thấy lúc nào em cũng buồn, nói với em nên giấu nó đi một chỗ, khi nào vui thì hãy mở ra.
Thế là ông ta bỏ vào đâu không rõ, mấy năm sau ông ta mất, tìm kiếm khắp nhà không ra. Em chỉ nhớ anh viết dài lắm… Hôm nọ em muốn tìm cái hình anh hồi đó, mà không thấy đâu. Tủi thân, em lại ngồi khóc, may rằng hôm đó con cháu em không có ở nhà…”
[Lê Trạch Lựu]
Sau khi nghe tin cô Phượng đi lấy chồng, nhạc sĩ Lê Trạch Lựu cũng ở lại Pháp, kết hôn với một cô gái Pháp và định cư ở đó cho đến tận cuối đời, chưa một lần có dịp trở lại Việt Nam.
Và ca khúc “Em Tôi” cũng như mối tình thơ ngây năm 16 tuổi đã trở thành một “miền nhớ” không thể nào quên của nhạc sĩ cho tới tận ngày ông nằm xuống.
Như đã nói ở trên, nhắc đến nhạc sĩ Lê Trạch Lựu, người yêu nhạc hầu như chỉ nhớ đến duy nhất một ca khúc “Em Tôi” của ông bởi chất nhạc lãng mạn, bàng bạc và man mác buồn thấm đẫm trong từng lời ca, cung nhạc như hút hồn người nghe:
Buồn vương man mác theo lời gió reo lời thơ
Trầm tư se sắt tơ lòng đắm theo đàn khóc
Bao nhiêu nước mắt chôn sầu đắng cho lời thơ,
Giờ này em hát câu chiều mơ.
Em tôi ưa đứng nhìn trời xanh xanh.
Mang theo đôi mắt buồn vương giấc mơ.
Vu vơ đắm đuối, vương ngàn áng mây
Bao đêm thầm đếm trên trời đầy sao sáng…
Chỉ bằng vài câu chữ, nhạc sĩ đã khắc hoạ lên bức tranh tình yêu thật đẹp mà cũng thật buồn. Ở đó, ta bắt hình ảnh cô gái với đôi mắt buồn vương, mang theo cõi lòng “đắm đuối” ngày ngày ngóng trông người yêu bặt tin nơi phương xa. Từng câu hát chầm chậm, lả lướt mang theo cả khối tình sâu nặng của kẻ ở, người đi:
Bao giờ tôi về gần em
Cùng đếm này trăng này sao kia nhé em,
Trăng sao dâng ý thơ, mây bay khắp trời,
Thuyền tình lung linh trong khói sương lam
Ngày về xa quá người ơi.
Em mơ tiếng sáo, dập dìu bên trăng
Đêm đêm u tối về đây thắp sao.
Dư âm tiếng hát vương buồn mắt nhung,
Tôi xin gió biếc ca ngợi mầu suối tóc…
Đừng quên em nhé môi còn thắm duyên còn xanh,
Đàn trăng phô sắc huy hoàng sáng hơn màu nắng.
Cho anh rót thắm đem về nhớ nhung lời thơ
Đường đời anh muốn em còn mơ.
Click để nghe Sĩ Phú hát Em Tôi trước 1975
Có thể nói, với ca khúc “Em Tôi”, nhạc sĩ Lê Trạch Lựu đã gửi gắm toàn bộ những rung cảm tinh khôi của một thời yêu đương thơ dại, khép nép mà sâu lắng, khó phai; những nhung nhớ dài đằng đẵng, khắc khoải khôn nguôi của khối tình trinh bạch; gửi gắm giấc mơ được kề cận bên nhau và niềm tin sắt son rằng người kia nhất định sẽ còn chờ đơị, còn yêu thương, nhung nhớ, còn mơ về ngày trùng phùng.
Và đúng như cảm nhận của nhạc sĩ, dù xa cách, dù bặt tin nhau suốt những năm tháng dài thì hai người họ vẫn luôn nhớ về nhau, vẫn luôn dành cho người kia một vị trí trang trọng trong trái tim mình. Cô gái có đôi mắt nhung vương buồn dù đã theo chồng, dù đã trở thành một bà lão ở tuổi thất thập vẫn luôn không thôi nhớ về mối tình đầu và chàng trai tuổi 16 đã kiên trì theo đuổi cô suốt những tháng ngày hoa mộng. Và chàng trai dù biền biệt phương xa, dù đã qua bao năm tháng, đã tóc bạc da mồi vẫn không thôi mong ngóng, kiếm tìm tin tức về hình bóng cũ.
Một ca khúc và một cuộc tình xứng đáng được ghi tạc vào âm nhạc và vào lòng người yêu nhạc bao thế hệ.
Từ sau năm 1953, thời điểm nhạc sĩ Lê Trạch Lựu hoàn thành ca khúc “Em Tôi” và gửi về Việt Nam cho đến nay, ca khúc đã được rất nhiều ca sĩ trong và ngoài nước lựa chọn thể hiện nhưng bản thân người viết bài này lại thấy xúc động hơn cả khi nghe giọng ca trầm ấm của nam ca sĩ Sĩ Phú cất lên những lời ca như ru, như thơ, dịu êm và lãng mạn của ca khúc.
Niệm Quân – chuyenxua.net
Một mối tình trong sáng …!!!